Kapalbhati Pranayam in Marathi.कपालभाती प्राणायाम करण्याचे फायदे

काय आहे कपालभाति प्राणायाम?

कपालभाति प्राणायाम एक कार्यक्षम आणि प्रभावी योगिक क्रिया आहे. जी एखाद्याच्या  शरीराला ऑक्सिजनचा अतिरिक्त पुरवठा करण्यास मदत करते. हा प्राणायामा चा एक प्रकार आहे ज्यामुळे व्यक्तीला वेगवेगळ्या आजारांपासून, विशेषत: मानसिक आजारांपासून मुक्त केले जाऊ शकते. वजन कमी करण्यासाठी देखील प्रभावी उपचार म्हणून याची शिफारस केली जाते.

कपालभाति हा शब्द संस्कृत शब्दातून घेतलेला आहे , कपाळ म्हणजे कवटी, भाती म्हणजे चमक. या प्रणयामामुळे माणसाच्या चेहऱ्यावर एक चमक येते. हा प्राणायाम जर योग्यरित्या आणि सातत्याने केला तर व्यक्तीला खुप चांगले आणि दूरगामी परिणाम मिळू शकतील.

कसा करावा कपालभाती प्राणायाम ? 

कपालभाती हे एक श्वास घेण्याचे तंत्र आहे. यामध्ये पोटातील श्वास बाहेर टाकण्याची प्रक्रिया (Exhalation) केली जाते.

या योगाभ्यासात केवळ श्वास पोटातून बल लावून (Forcefully) बाहेर फेकला जातो. पण आता घेताना मात्र   (Inhalation)  सामान्य श्वासोच्छवासाद्वारे श्वास भरतात.

श्वास बाहेर टाकण्याची क्रिया कापालभातीचा प्रमुख भाग आहे. त्यामुळे आपल्या शरीरातील सगळ्या नाड्या शुद्ध होऊ लागतात. मन शांत होऊ लागते.

थोडक्यात सांगायचे झाले तर आपण पोताला जोर लावून पोटातील श्वास बाहेर फेकतो पण आत घेताना मात्र तो सामन्यारित्या (Normally or Automatically)

नीट समजन्यासाठी खाली दिलेला वीडियो पाहा.

  

कपालभाती प्राणायामचे 12 फायदे.

1. अनुलोम-विलोम प्राणायाम आणि कपालभातीचा सराव सुरू ठेवून मासिक पाळीचा विकार 1-2 महिन्यांत बरे होतो.
2.  प्रदूषण, तणाव, असंतुलित जीवनशैली तयार करणे आरोग्याच्या समस्यांसाठी अतिशय फायदेशीर आहे.
3.   हे शरीर टोन आणि चांगली शारीरिक स्थिती प्राप्त करण्यात मदत करते.
4.  हे शरीर शुद्धीकरण करते.
5.  हे मन साफ ​​करते आणि विचारांवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करते ज्यामुळे वाढते एकाग्रता, लक्ष केंद्रित करणे आणि मानसिक शांती मिळते.
6.  रक्ताला ऑक्सिजन वाढवण्याचा उत्तम मार्ग आहे.
7. कपालभाति प्राणायाम केल्याने श्वासोच्छ्वासाची यंत्रणा नियमित करता येते.
8. हे पाचन तंत्राचे कार्य तसेच पोषणद्रव्यांचे (Nutrients) चे  शोषण आणि आत्मसात सुधारते जे चांगल्या आरोग्यासाठी आवश्यक आहे.
9.  हे चेहऱ्यावरील चमक तसेच सौंदर्य वाढवते आणि अधिक तेजस्वी बनवते.
10.  हे हर्निया होण्याचा धोका कमी करते.
11. रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत करते आणि म्हणूनच मधुमेह नियंत्रित करते.
12. हे लठ्ठपणा नियंत्रित करण्यात आणि जादा चरबीपासून मुक्त होण्यास देखील मदत करते.

अजुन काही फायदे कपालभाती करण्याचे :

वजन कमी करण्यासाठी कपालभाती फायदे

अंतर्गत साफसफाईची एक परंपरा आहे कपालभाती. हे कोणत्याही स्वरुपात अस्तित्वात असलेल्या सर्व विषारी द्रव्यांना साफ करते. गहन श्वासोच्छ्वास आपल्या शरीरात ऑक्सिडेशनचा विस्तार करते वजन कमी करण्यास प्रोत्साहित करते. श्वासोच्छवासामुळे पचन कमी होते जे चौरंगी मार्गाने वजन कमी करण्यास प्रवृत्त करते. शिवाय, श्वास घेण्याचे तंत्र चयापचय वाढवते जे वजन कमी करण्यास समर्थन देते.

कपालभाती हृदयासाठी फायदे

कपालभाती हृदयासाठी हानिकारक सर्व घटकांवर नियंत्रण ठेवते. हे उच्च रक्तदाब समस्या नियंत्रित करते. हे कोणत्याही स्वरूपात शरीरात उपस्थित असलेले सर्व विषारी द्रव्ये काढून टाकते. हे तणाव आणि नैराश्यावर मात  करते जे हृदयविकाराच्या हल्ल्यांसाठी अत्यधिक जबाबदार आहेत.

कपालभाती केसांसाठी फायदे

कपालभाति छान केसांच्या आरोग्यासाठी महत्वाची भूमिका निभावू शकते. प्राणायाम सराव संपूर्ण शरीरात ऑक्सिजनचा योग्य प्रवाह सुनिश्चित करते आणि हा प्रवाह केसांच्या टाळूसह देखील जातो. टाळूमध्ये ऑक्सिजनचा योग्य प्रवाहामुळे नैसर्गिक वाढ आणि केसांना चमक येते . ज्यामुळे केस गळण्याची समस्या आपोआप कमी होते.

कप्पलभातीचे चमत्कारीक आरोग्य फायदे

दररोज 15-30 मिनिटांचा सराव केल्यास पुरुष शुक्राणूंची संख्या वाढू शकते. मूळव्याध कमी करण्यासाठी देखील फायदेशीर आहे. हिमोग्लोबिन सुद्धा वाढते